ΠΟΛΥΦΩΝΙΚΟ ΤΡΑΓΟΥΔΙ, μουσικολογικές προσεγγίσεις

εδώ θα αρχίσουμε να καταθέτουμε και να συζητάμε ότι μαθαίνουμε γύρω απο τη μουσικολογική προσέγγιση του πολυφωνικού τραγουδιού.

ένα από τα τεκμήρια παλαιότητας στην καταγωγή του πολυφωνικού τραγουδιού θεωρείται η επιβίωση της ανημίτονης πεντατονικής κλίμακας στη δομή του. η κλίμακα αυτή απαντά σήμερα στον ελλαδικό χώρο μόνο στο ηπειρώτικο πολυφωνικό και σε κάποια τραγούδια της ορεινής Θεσσαλίας. πολλοί συσχετίζουν την κλίμακα αυτή με τη "δώρια αρμονία" της αρχαιότητας. ανάμεσά τους ο διακεκριμένος Ελβετός ερευνητής SAMOUEL BAUD BOVY ο οποίος στο "ΔΟΚΙΜΙΟ ΓΙΑ ΤΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΤΡΑΓΟΥΔΙ" σημειώνει:
"έφτασα στο συμπέρασμα ότι η τόσο απόλυτη διάκριση που κάνει ο πλατωνικός Λάχης ανάμεσα στη "δώρια" αρμονία, που μόνο αυτή θεωρεί γνήσια ελληνική, και όλες τις άλλες, την ιωνική, τη φρύγια, τη λύδια, οφείλεται στο ότι η μια ήταν ανημίτονη και οι άλλες όχι. Όποιος ακούσει τα τραγούδια της μιας και της άλλης περιοχήε φαντάζομαι ότι θα πεισθεί πως έχουν ολωσδιόλου διαφορετικό άκουσμα, διαφορετικό "ήθος""...


συνεχίζεται...

μεταφέρουμε από το σπουδαίο βιβλίο του ΦΟΙΒΟΥ ΑΝΩΓΕΙΑΝΝΑΚΗ "ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΛΑΪΚΑ ΜΟΥΣΙΚΑ ΟΡΓΑΝΑ", σελ 26:

"Εξαίρεση στον κύριο όγκο του δημοτικού τραγουδιού-μονόφωνου και τροπικού στη δομή του-αποτελούν ορισμένα τραγούδια από τη βόρειο Ήπειρο που τραγουδιούντσαι πολυφωνικά χωρίς οργανική συνοδεία. Ο αδρύς χαρακτήρας της λαϊκής αυτής τρίφωνης ή τετράφωνης πολυφωνίας, που στηρίζεται κυρίως στα διαστήματα τετάρτης και πέμπτης, με τη βοήθεια ενός ισοκράτη (ίσο) στη χαμηλότερη φωνή, θυμίζει τις πρώτες πολυφωνικές προσπάθειες του Μεσαίωνα"

Οι βιβλιογραφικές αναφορές του βιβλίου στην πολυφωνία συμπεριλαμβάνει:
- ΣΠΥΡΟΣ ΠΕΡΙΣΤΕΡΗΣ: "ΔΗΜΟΤΙΚΑ ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ ΔΡΟΠΟΛΕΩΣ ΒΟΡΕΙΟΥ ΗΠΕΙΡΟΥ"
- ΑΝΤΩΝΙΟΣ ΛΑΒΔΑΣ`:" ΠΕΝΤΑΦΘΟΓΓΟΙ ΚΛΙΜΑΚΕΣ ΕΝ ΤΗ ΔΗΜΩΔΕΙ ΜΟΥΣΙΚΗ ΤΗΣ ΗΠΕΙΡΟΥ"

μεταφέρουμε από το βιβλίο του ΜΕΝΕΛΑΟΥ ΖΩΤΟΥ "ΤΟ ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΤΡΑΓΟΥΔΙ ΤΗΣ ΒΟΡΕΙΟΥ ΗΠΕΙΡΟΥ" (Ι.Β.Ε., Ιωάννινα 1978):

..."υπάρχει μια σύγχυση ανεπίτρεπτη γύρω από το δημοτικό τραγούδι της Β.Ηπείρου που επιτρέπει την προβολή λανθασμένων απόψεων από μέρους Ελλήνων μουσικολόγων και λαογράφων, με φανερή επιστημονική και εθνική ζημιά. Επιβεβαίωση αυτής της παρατηρήσεως αποτελούν τα σχόλια που είναι καταχωρημένα στο εξώφυλλο του ενδέκατου δίσκου του "ΣΥΛΛΟΓΟΥ ΠΡΟΣ ΔΙΑΔΟΣΗ ΤΗΣ ΕΘΝΙΚΗΣ ΜΟΥΣΙΚΗΣ". Στο σημείωμα που εξηγούνται τα βορειοηπειρωτικά τραγούδια ο σχολιαστής γράφει:" 'Ολως ιδιαιτέρο χαρακτήρ παρουσιάζουν τα τραγούδια της Βορέιου Ηπείρου και του Ιλλυρικού όπως βλέπομε στη "Δερπολίτισσα" και το "Αλησμονώ και χαίρομαι". Είναι φανερό πως αυτή η πρόχειρη και επιπόλαιη ταύτιση του τραγουδιού της Β. Ηπείρου με το Ιλλυρικό, πέρα από τον αντιεπιστημονικό της χαρακτήρα καλλιεργεί επιζήμιες και λανθασμένες εντυπώσεις γύρω από την ιστορική και εθνολογική προέλευση του βορειοηπειρώτικου τραγουδιού, με σοβαρές ίσως επιπτώσεις, πάνω σε γενικότερα εθνικά θέματα"

Με όλο το σεβασμό στη μνήμη του Μενέλαου Ζώτου, μας φαίνεται εντυπωσιακό πως με ένα τέτοιο συλλογισμό χρεώνει έμμεσα αντεθνικά επιχειρήματα στο Σίμωνα Καρρά. Το θέμα που θίγει έμμεσα το απόσπασμα είναι ουσιαστικά το πεδίο έμμονων συγκρούσεων στο διαδίκτυο, όπως ανάγλυφα φαίνεται στο σχολιασμό των πολυφωνικών video στο youtube. Θα επανέλθουμε...

Ο Ζώτος βέβαια ήξερε από πολυφωνικά ενώ ο Καράς στα ηπειρώτικα ήταν τόσο καλός όσο και η χορωδία του όταν τα τραγουδάει. Μεγάλος δάσκαλος, δεν λέω αλλά στην Ήπειρο ο δάσκαλος έπρεπε να μαθητεύσει λίγο παραπάνω. Τώρα αυτά που λέει ο Ζώτος είναι σίγουρα στη λογική "λευτεριά στη Βόρειο Ήπειρο" που πολλές φορές για να βρει το δίκιο της αρνείται κάθε πολιτιστική συγγένεια με τους Αλβανούς παρά το γειτόνεμα αιώνων. Μεγάλο θέμα που σηκώνει πολύ κουβέντα και σίγουρα παλιότερο από τα εθνικά που αναφέρει ο Ζώτος.