τραγούδια της αγάπης

το τραγούδι που χθες κάναμε με τους προχωρημένους στα σεμινάρια πολυφωνικού τραγουδιού ως "Πέρασα απο να γεφύρι" σε παραλλαγή από το Άνω Πωγώνι. εδώ με προέλευση τα χωριά της Μουργκάνας, χωριά όπου το πολυφωνικό τραγούδι όλο και σπανιότερα συναντιέται στις μέρες μας. από τη συλλογή του Νικόλαου Νίτσου "ΤΣΑΜΑΝΤΑΣ" και την ψηφιακή βιβλιοθήκη της "ΑΠΕΙΡΟΥ"

ΔΙΑΒΑΙΝΑ Σ’ ΕΝΑ ΓΙΟΦΥΡΙ


Διάβαινα σ’ ένα γιοφύρι
Γλέπω μια στο παραθύρι.
Με τη μάνα της μαλώνει,
«Μάνα, λέει, πάντρεψε με,
Σπιτονοικοκυρεψέ με,
Κι άντρα γέρο μη μου δώσεις
Κ’ είν’ του γέρου τα παιγνίδια
Όλο σκόρδα και κρομμύδια,
Και του Νιου τα παιγνιδάκια
Μόσκος και γαρουφαλάκια!»

από τη συλλογή του ΑΡΑΒΑΝΤΙΝΟΥ "ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΑ ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ" ένα τραγούδι για ένα ...κοινό τόπο της αγάπης, τη συνάντηση σε μια βρύση. στις βρύσες θαρρείς και έρρεε αγάπη ... το τραγούδι αναφέρεται ως προερχόμενο από την Πρέβεζα. ο τίτλος του συγγραφέα

ΤΟ ΣΤΡΑΒΟΠΑΤΗΜΑ


Οι κόρες όλες είναι εδώ
δεν είναι εκείνη π’ αγαπώ·
πήγε ‘ς τη βρύση για νερό
πάω κ’ εγώ να την ευρώ,
να της τσακίσω το σταμνί
να πάει ‘ς τη μάνα τς αδειανή,
να την ρωτήσ’ η μάνα της
τι γίνηκε η στάμνα της,
- Μάνα μ’ εστραβοπάτησα
κ’ έπεσα και την τσάκισα·
- Δεν είναι στραβοπάτημα
μόν’ είν’ αντρός αγκάλιασμα.

σπάνια στιγμή και τύχη! μέχρι πριν λίγο μοντάραμε με την ΟΛΓΑ την εκπομπή του Σαββάτου, την πήγα σπίτι και γύρισα στο γραφείο για λιγο ακόμη δουλειά να δω υλικά από τη συναυλία στην Παραμυθιά και να ανεβάσω τραγούδια στο φόρουμ. ανοίγω το βίντεο κι οι κυράδες από τη Δερόπολη να τραγουδάνε στην Παραμυθιά ένα τραγούδι που όποτε το ακούω δακρύζω. "κάπου μια έμμορφη, κάπου μια μαυρομμάτα". όλος ο πόθος, ο έρωτας, το ανεκπλήρωτο σε ένα τραγούδι... ανοίγω και το Αρχείο να ανεβάσω τραγούδι στο φόρουμ, ανοίγω τη συλλογή του Δημητρίου και πέφτω στο ίδιο τραγούδι! κάτι τέτοιες στιγμές παίρμω κουράγιο όχι για άλλα δέκα, για άλλα εκατό καραβάνια...

από τη συλλογή του ΝΙΚΟΛΑΟΥ ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ "ΒΟΡΕΙΟΣ ΗΠΕΙΡΟΣ, ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ ΚΑΙ ΧΟΡΟΙ", εκδόσεις ΝΕΦΕΛΗ

ΚΑΠΟΥ ΜΙΑ ΟΜΟΡΦΗ ΚΑΠΟΥ ΜΙΑ ΜΑΥΡΟΜΑΤΑ


Κάπου μια όμορφη, κάπου μια μαυρομάτα,
την εμάλωνε μητροπεθερά της κι αραθύμωσε
και στο γιαλό κατέβηκε μαντιλόπλενε.
Τ’ αντρός της το μαντήλι καθαρόπλενε.
‘Ένας κακός αέρας της τα σκόρπισε
και το στενό φουστάνι της το σήκωσε,
το γύρω στράγαλό της της εφάνηκε
κι ένας καραβοκύρης την αγνάντευε.
Τραβάτε παλικάρια, να πηγαίνομε
εκεί που λάμπει ο ήλιος, λάμπει η θάλασσα,
λάμπει το χέρι της αρχόντισσας.
- Καλημέρα, αρχοντοπούλα, δώσ’ μου το χέρι σου.
- Το χέρι μου δε σ’ το δίνω, τ’ είμαι, αρχόντισσα.
‘Έχω σπίτια, έχω παλάτια, είμαι αρχόντισσα.
Έχω άντρα ταξιδιώτη στην Αμερική,
μου στέλνει χιλιάδες λίρες και πολλά φλωριά.

τραγούδι της αγάπης που έχουμε χαρεί πολλές φορές από χειμαρριώτικους ομίλους, εδώ σε παραλλαγή του που προέρχεται από το βιβλίο του αείμνηστου ΜΕΝΕΛΑΟΥ ΖΩΤΟΥ από την Πολύτσανη. οι τελευταίοι του στίχοι, αν και τόσο καλοί και διδακτικοί για την κάθε ...λεμονιά, δυστυχώς σπάνια τραγουδιούνται. μεταγραφή του ΑΡΧΕΙΟΥ ΠΟΛΥΦΩΝΙΚΟΥ ΤΡΑΓΟΥΔΙΟΥ



ΟΛΗ ΤΗΝ ΗΜΕΡΑ ΚΑΙ ΤΟ ΒΡΑΔΥ ΒΡΑΔΥ (Χορευτικό)


Όλη την ημέρα και το βράδυ-βράδυ
και το βράδυ-βραδύ του ήλιου φωνάζει.
Στάσου ήλιε μ’ στάσου, στάσου κομματάκι
να βγω να σεργιανίσω στο περιβολάκι.
Στο περιβολάκι κάτω πούχε λεϊμονιές γεμάτο
και μια λεϊμονιά στη μέση που λυγίζονταν να πέσει.
Λεϊμονιά μου λεϊμονιά μου πως θα ‘ρθεί καιρός θυμήσου
θα γεράσεις, θα χαλάσεις και θα κιτρινοφυλλιάσεις.
Θα σου πέσουν και τα φύλλα και θα μαραθείς, μωρ’ σκύλα,
θα σου πέσει κι δροσιά σου και θα μαραθεί η καρδιά σου.
Λεϊμονιά λεϊμόνισέ με, δυο λεϊμόνια δάνεισέ με.

ένα τραγούδι για έναν άνομο, απαγορευμένο έρωτα μεταξύ μιας Ρωμιοπούλας και ενός Τούρκου αγά, από τη συλλογή του ΧΑΣΙΩΤΗ "ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ ΤΗΣ ΗΠΕΙΡΟΥ". αν και δεν είμαστε σίγουροι ότι πρόκειται για έρωτα...


ΚΟΡΗ ΚΑΙ ΜΕΧΜΕΤ-ΑΓΑΣ

Δώδεκα χρονώ κορίτσι, το κοψόχρονο,
κάθε Κυριακή αλλάζει και στολίζεται,
και στη σκάλα κατεβαίνει και γυαλίζεται·
κι ο Μεχμέτ-αγάς διαβαίνει σκανταλίζεται,
παίρνει μήλο και της ρίχνει δεν το δέχτηκε,
ρίχνει μάλαμα κι ασήμι, χαμογέλασε,
πέντε παλικάρια στέλνει στην μανούλα της,
κι άλλα πέντε στο παζάρι στομ πατέρα της,
για να πάρει την Τασιούλα ο Μεχμέτ-αγάς·
τ’ άκουσ’ η μάνα της και κλαίει, δεν το δέχτηκε·
- Πέντε φονικά να γένουν μεσ’ στημ πόρτα μου,
την Τασιούλα δε την δίνω του Μεχμέτ-αγά.
- Τσώπα, τσώπα, κυρά μάνα, μη ντροπιάζεσαι,
τον Μεχμέτ-αγά τον θέλω, και τον αγαπώ,
για να γένω Βοϊβοντίνα μες στα Γιάννινα,
να μοιράζω τα χαράτσια στην καλιούτσιασμη.

άλλο ένα τραγούδι για άνομες αγάπες μεταξύ αλλοφύλων και αλλοθρήσκων, μοτίβο συχνό στο δημοτικό τραγούδι ευρύτερα. το συγκεκριμένο τραγούδι προέρχεται από τη συλλογή του ΤΣΙΟΠΟΥ "ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ ΑΠΟ ΤΗ ΣΩΠΙΚΗ". το χωριό είναι το πρώτο στο έμπα προς την απο εκεί μεριά των συνόρων όπως μπαίνουμε από Δρυμάδες. περιοχή του Άνω Πωγωνίου, μια περιοχή με πλούσια πολυφωνική παράδοση. "ΑΠΕΙΡΟΣ", ΑΡΧΕΙΟ ΠΟΛΥΦΩΝΙΚΟΥ ΤΡΑΓΟΥΔΙΟΥ, ΠΟΛΥΦΩΝΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ


ΟΛΕΣ ΟΙ ΟΜΟΡΦΕΣ

Όλες οι όμορφες το ‘χουν κρυφό καμάρι
και μια μικρή μελαχρινή αυτή έχει τη χάρη.
Τούρκος την αγάπησε και θέλει να την πάρει.
Σφάζεται, σκοτώνεται, Τούρκισσα δεν γίνεται.
Πέρδικα γίνομαι και στο βουνό πηγαίνω
στα μαύρα ντύνομαι Τούρκο δεν παίρνω.

να κι ένα πολυφωνικό τραγούδι από το ΒΑΒΟΥΡΙ ΘΕΣΠΡΩΤΙΑΣ, χωριό της Μουργκάνας με πολυφωνική παράδοση. από τη συλλογή του Λ.ΝΑΤΣΗ, μια από τις δυσεύρετες συλλογές που μεταγράφηκαν ψηφιακά στην ΠΟΛΥΦΩΝΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ που δημιούργησε η "ΑΠΕΙΡΟΣ" στο πλαίσιο του προγράμματος "ΑΡΧΕΙΟ ΠΟΛΥΦΩΝΙΚΟΥ ΤΡΑΓΟΥΔΙΟΥ". το τραγούδι πασίγνωστο, οι περισσότερες παραλλαγές του αφορούν τους τελευταίους στίχους του τραγουδιού. και φυσικά, το όνομα, της ηθικού αυτουργού του - άλλοτε Μηλιά. άλλοτε Ρόζα, άλλοτε Δάφνη-εδώ Ελενίτσα...


ΤΙ ΚΑΚΟ ‘ΚΑΝΑ Ο ΚΑΗΜΕΝΟΣ


Τι κακό ‘κανα ο καημένος
που με λεν’ όλοι φονιά;
Μήπως σκότωσα κανένα
μήπως φίλησα καμιά;
Ούτε σκότωσα κανένα
ούτε φίλησα καμιά.
Κάπου ‘δω στη γειτονιά
αγαπώ κι εγώ μια νια.
Τ' ονομά της δε το ξέρω
ρούσα τα ‘χει τα μαλλιά.
Ελενίτσα τηνε λένε
τώρα το ‘μαθα κι αυτό.

ΜΩΡΗ ΠΟΥ ΠΑΝΕΙΣ ΓΙΑ ΝΕΡΟ

Μωρή που πάνει για νερό με τη βαρελοπούλα
και παίρνεις τον ανήφορο σαν η περδικοπούλα
Χαιρέτα μου το πλάτανο, χαιρέτα μου την βρύση
χαιρέτα και την κόρη μου πόρχεται να γιομίσει.
Στην πόρτα μου να μη διαβείς, όσο να γένεις νύφη,
λαχαίν’ οι πόρτες ανοιχτές και τα σκυλιά δεμένα,
λαχαίν’ ο γιος μ’ από κρασί, λαχαίνει μεθυσμένος,
σου κόβει τα λιανά κουμπιά, φιλάει τα μαύρα μάτια.

το "κόρη που πάνεις για νερό" του πολυτσανίτικου πολυφωνικού τραγουδιού γίνεται εδώ "μωρή που πάνεις για νερό" κατά το προσφιλές ηπειρώτικο λεξιλόγιο. ο ερωτισμός διαπερνά έντονα το τραγούδι, όπως έντονος διαπερνά συνολικά το πολυφωνικό τραγούδι. από τη συλλογή του ΥΦΑΝΤΗ "ΠΩΓΩΝΙΣΙΟΣ ΓΑΜΟΣ".

ΤΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΣ


Τζουφ Πανάγιω μια
τζουφ Πανάγιω δυο
τζουφ Πανάγιω τρεις
κι αν θα παντρευτείς
τι καλό θα δεις.

Τζουφ Πανάγιω μια
τζουφ Πανάγιω δυο
τζουφ Πανάγιω τρεις
θα φιλήσεις, θ’ αγκαλιάσεις
και θα βαρεθείς.

τζούφ; που προέκυεψε αυτό; τέλος πάντων.. προέρχεται από τη συλλογή των ΦΩΤΙΟΥ, ΛΥΤΗ "ΔΗΜΟΤΙΚΑ ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ ΒΟΡΕΙΟΥ ΗΠΕΙΡΟΥ" (εκδόσεις ΝΕΦΕΛΗ) και παραπέμπει σε στίχους που τραγουδιούνται και στο "ΣΧΙΖΩ ΡΙΖΩ ΤΟ ΛΕΜΟΝΙ" που έχει δισκογραφηθεί με όμιλο από την Πολύτσανη στο δίσκο "ΠΟΛΥΦΩΝΙΚΑ ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ ΒΟΡΕΙΟΥ ΗΠΕΙΡΟΥ" (ΙΒΕ, Γιάννενα). από την ψηφιακή βιβλιοθήκη του ΑΡΧΕΙΟΥ ΠΟΛΥΦΩΝΙΚΟΥ ΤΡΑΓΟΥΔΙΟΥ της ΜΚΟ "ΑΠΕΙΡΟΣ"

ΤΟ ΚΟΚΚΙΝΟ ΑΧΕΙΛΙ

Ούτε ‘ς την Πόλη αγάπησα. Ούτε ‘ς την Σαλονίκη,
μόν’ ‘ς την καημένη τη Φραγκιά μιας χήρας θυγατέρας·
είχε τ’ αχείλι κόκκινο με κρεμεζί βαμμένο,
με το μαντήλι τότριψε κ’ έβαψε το μαντήλι·
‘ς εφτά ποτάμια τόπλυνε κ’ έβαψαν τα νερά τους,
κι απ’ τα ποτάμια εβάψανε οι άκρες του πελάγου,
κ’ έβαψα χίλια κάτεργα με τους κατεργαραίους·
κατέβ’ αϊτός να πιει νερό κ’ έβαψαν τα φτερά του,
κ’ έβαψ’ ο ήλιος ο μισός και το φεγγάρι ακέριο.


από τη συλλογή του ΑΡΑΒΑΝΤΙΝΟΥ η ψηφιακή μεταγραφή τούτου του τραγουδιού που στους περισσότερους στίχους του συναντιέται με το τραγούδι της ξενιτιάς "ΓΙΑΝΝΗ ΜΟΥ ΤΟ ΜΑΝΤΗΛΙ ΣΟΥ" στην πολυφωνική εκδοχή του. τούτη η παραλλαγή προέρχεται από τα Ζαγοροχώρια.

ΤΡΥΓΟΝΑ ΜΟΥ ΓΡΑΜΜΕΝΗ


Αυτού ψηλά που περπατείς, τρυγόνα μ’, τρυγόνα μ’ (δις)
και χαμηλά λογιάζεις, τρυγόνα μου γραμμένη
και χαμηλά λογιάζεις, τι στέκεις μαραμένη;

Μην είδες, μην ελόγιασες, τρυγόνα μ’, τρυγόνα μ’ (δις)
τον άνδρα τον δικό μου, τρυγόνα μου γραμμένη
τον άνδρα τον δικό μου, τι στέκεις μαραμένη;

Σε ποιαν ταβέρνα κάθεται, τρυγόνα μ’, τρυγόνα μ’ (δις)
σε ποιο τραπέζι πίνει, τρυγόνα μου γραμμένη
σε ποιο τραπέζι πίνει, τι στέκεις μαραμένη;

Τίνος χεράκια τον κερνούν, τρυγόνα μ’, τρυγόνα μ’ (δις)
και τα δικά μου τρέμουν, τρυγόνα μου γραμμένη
και τα δικά μου τρέμουν, τι στέκεις μαραμένη;

Τίνος ματάκια τον κοιτούν, τρυγόνα μ’, τρυγόνα μ’ (δις)
και τα δικά μου κλαίνε, τρυγόνα μου γραμμένη
και τα δικά μου κλαίνε, τι στέκεις μαραμένη;

Τινός χειλάκια τον φιλούν, τρυγόνα μ’, τρυγόνα μ’ (δις)
και τα δικά μου σκάζουν, τρυγόνα μου γραμμένη
και τα δικά μου σκάζουν, τι στέκεις μαραμένη;

τραγούδι της αγάπης, της ξενιτιάς και του θανάτου στην εκδοχή του από το χωριό Λούψικο του Γράμμου-σημερινό όνομα Κεφαλοχώρι. από την ομώνυμη έκδοση του Συλλόγου της ΔΩΡΑΣ ΣΤΡΑΤΟΥ σε επεμέλεια της λουψικιώτισσας Αγόρως Τσίου και του Άλκη Ράφτη.

Ο ΓΥΟΣΜΟΣ ΚΑΙ Ο ΒΑΣΙΛΙΚΟΣ

Ο γυόσμος κι ο βασιλικός, τα δυο τα μυρωδάτα
Αυτά μ’ αποκοιμίσανε κι έχασα την αγάπη.
Παίρω τα πλάγια ψάχνοντας και τάι-βουνά ρωτώντας:
- «Βουνά μου και λαγκάδια μου και σεις ψιλές ραχούλες,
Είδατε την αγάπη μου τη λυγεροφκιασμένη;»
- Εψές, προψές τη είδαμε στον αργαλειό που ‘φαίνει,
Υφαίνει τα μεταξωτά, υφαίνει τα βελούδα,
Στους ουρανούς τα γιάζεται, στους κάμπους τα γυφαίνει,
Δέντρα και κλαριά μαραίνει!»

πολυτραγουδισμένο το τραγούδι, όχι μόνο στην Ήπειρο. τραγούδι για λυγεροφκιασμένες που μαραίνουν με τη λάμψη τους δέντρα και κλαριά! τόσο όμορφες σαν άπιαστες και για αυτό αιωνίως φευγάτες! οι αγάπες που φεύγουν με τον ύπνο και έρχονται με τα όνειρα... από τη συλλογή του ΝΙΤΣΟΥ που μόλις φωτοτυπήσαμε κι είμαστε ευτυχισμένοι σαν να αγρυπνάμε στην αυλή του σχολειού στο χωριό του, στου Τσαμαντά. εκεί όπου έσπειρε η ιστορία σπονδή το αίμα της, εκεί όπου ανάμεσα σε θάμνα και αγριόδεντρα φύονται ποιητές και τραγούδια...

ΔΩΔΕΚΑ ΧΡΟΝΟΥΣ ΦΥΛΑΚΗ (Χορευτικό)


Δώδεκα χρόνους φυλακή, κόρη μ’ Καλαματιανή
λέμ’, στα σίδερα βαλμένος, τι κακό ‘κανα ο καημένος
κανείς δεν ήρθε να με δει, κόρη μ’ Καλαματιανή
λέμ’ από τους ειδικούς μου, συγγενείς και ξάδελφούς μου
μόνον μια κόρη π’ αγαπώ, κόρη μ’ Καλαματιανή
γράφει γράμμα και μου στέλλει και κρυφά μου παραγγέλλει:
-Ξένε μου το μαντίλι σου, καημό πο’ ‘χει τα’ αχείλι σου
στείλ’ το μου να σου το πλύνω με τα δάκρυα που χύνω

να κι ένα μαντήλι όχι για ξενιτεμένο αλλά για φυλακισμένο. τραγούδι μάλλον επίκτητο στην περιοχή της Βορείου Ηπείρου από όπου προέρχονται τα τραγούδια της συλλογής του αείμνηστου Μενέλαου Ζώτου.

Η ΑΛΦΑΒΗΤΟΣ ΤΗΣ ΑΓΑΠΗΣ

ΑΛΦΑ Άλφα μου μεγάλη, και στον κόσμο δεν είναι άλλη.
ΒΗΤΑ, βάλε με το νου σου κι έλα με τους ορισμούς σου.
ΓΑΜΑ, γράψε μ’ ένα γράμμα, για να περβατούμε αντάμα.
ΔΕΛΤΑ, δε σου φανερώνω της καρδούλας μου τον πόνο.
ΕΨΙΛΟΝ μου κυπαρίσσι, ποιος να σε πρωτοφιλήσει
ΖΗΤΑ, ζώνομαι τα φίδια, για τα δυο σου μαύρα φίδια
ΗΤΑ, είτε εσένα θέλω, είτ’ ανύπαντρος πεθαίνω.
ΘΗΤΑ, θέλω νάρθω να σε πάρω με παπά και με κουμπάρο.
ΙΩΤΑ, γένομαι γιοφύρι να περάσ’ ο τζοβαΐρης.
ΚΑΠΑ, καλή μου γραμμένα και στον κόσμο ξακουσμένα.
ΛΑΜΔΑ, λάμπει ο πρόσωπός σου, τα μαλλιά σου κι ο λαιμός σου.
ΜΗ, μη μου κάνεις με το μάτι, αγρικώ κι εγώ κομμάτι.
ΝΗ, νέα είσ’ ωραιοτάτη και στον κόσμο πλέον κάτι.
ΞΗ, ξένος είμαι, ποιος με πιάνει, κι αν με πάρει το ποτάμι;
ΟΜΙΚΡΟΝ μου πορτοκάλι, ποιος σου τάδωκε τα κάλλη;
Πάρε λέγω, το μαχαίρι με το δικό σου χέρι.
Ρόιδο είσαι και μυρίζεις και τον κόσμο δαιμονίζεις.
Στάσου, στάσου κομματάκι, όσο να ‘ρθει το βραδάκι.
ΥΨΗΛΟΝ μου κυπαρίσσι, ποιος να σε πρωτοφιλήσει;
Φύλαξε τα δυο σου μάτια, γιατί γένομαι κομμάτια.
Χύθηκε όλο μου το (γ)αίμα απ’ το στήθος μου για σένα,
Ψάλλω, τραγουδώ, φωνάζω, για να σας διασκεδάζω.
Το ΩΜΕΓΑ τελειώνει και στον κόσμο ομορφαίνει.

παραλλαγή του πολυτραγουδισμένου αλφαβηταριού της αγάπης που τραγουδιέται και πολυφωνικά ακόμη και σήμερα. από τη συλλογή του ΥΦΑΝΤΗ "ΠΩΓΩΝΙΣΙΟΣ ΓΑΜΟΣ", μεταγραφή "ΑΠΕΙΡΟΣ", ΑΡΧΕΙΟ ΠΟΛΥΦΩΝΙΚΟΥ ΤΡΑΑΓΟΥΔΙΟΥ.

ΑΝΤΡΑ ΜΟΥ ΠΟΛΙΤΗ ΠΡΑΜΑΤΕΥΤΗ


Όλα τα πουλάκια, ζυγά ζυγά,
τα χελιδονάκια ζευγαρωτά,
το ΄ρημο τ΄ αηδόνι το μοναχό,
περπατεί στους κάμπους και κυρλαλεί.

Κυρλαλεί και λέει και έλεγε,
άντρα μου πολίτη, πραματευτή,
που την εδιάλεξες αυτή τη νια,
τη μαυροματούσα τηνε ξανθιά,
τη γαϊτανοφρυδούσα, την πέρδικα.

-Ουδέ σε κάστρα πήγα, ουδέ σε χωριά,
ουδέ σε δελβινάκια εσεριάνισα,
μες στο μαχαλά της απέρασα
και στη γειτονιά της εδιάβηκα.
Τη βρίσκω στον κήπο που σκάλιζε,
το βασιλικό της επότιζε.
Εγώ διαβάτης διάβηκα, την καλημερώ,
της είπα, τι κάνεις, χαμογέλασε,
έκοψε κλωνάρι και μου ‘δωσε.

-Να κι εσύ, διαβάτη, να μυριστείς,
μου ‘πε κι ένα καλό λόγο και μ’ άρεσε.

Βρε παλικαράκι, αφού μ’ αγαπάς,
τι περνάς, διαβαίνεις και δεν μιλάς.
Στείλε προξενήτρες στη μάνα μου,
και προξενητάδες στον πατέρα μου.

τραγούδι της αγάπης από τη συλλογή του βορειοηπειρώτη δάσκαλου ΝΙΚΟΛΑΟΥ ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ "ΒΟΡΕΙΟΣ ΗΠΕΙΡΟΣ. ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ ΚΑΙ ΧΟΡΟΙ" (εκδόσεις ΤΡΟΧΑΛΙΑ), μια από τις συλλογές που μετέγραψε στην πολυφωνική βιβλιοθήκη η "ΑΠΕΙΡΟΣ" στο πλαίσιο του προγράμματος ΑΡΧΕΙΟ ΠΟΛΥΦΩΝΙΚΟΥ ΤΡΑΓΟΥΔΙΟΥ

ΦΕΞΕ ΜΟΥ ΦΕΓΓΑΡΑΚΙ ΜΟΥ...

Φέξε μου φεγγαράκι μου να πάνω στη αγάπη μου,
φέξε ψηλά και χαμηλά, γιατ’ είναι λάσπες και νερά.
(ν) Εγώ φωτ’αω ως την αυγή, ποιός εχ’ αγάπη ας βγεί να ιδεί.

να κι ένα πολύ μικρό τραγούδι από τη συλλογή του ΥΦΑΝΤΗ "ΠΩΓΩΝΙΣΙΟΣ ΓΑΜΟΣ". μικρό αλλά πολύ διαδεδομένο. οι MODE PLAGAL το διασκεύασαν και το συμπεριέλαβαν στον τρίτο τους δίσκο. μεταγραφή "ΑΠΕΙΡΟΣ", ΑΡΧΕΙΟ ΠΟΛΥΦΩΝΙΚΟΥ ΤΡΑΓΟΥΔΙΟΥ.

ΜΙΑ ΚΟΡΗ ΡΟΔΑ ΜΑΖΕΥΕ


Μια κόρη ρόδα μάζευε, σ’ ωραίο περιβόλι.
Ο γιος του ρήγα πέρασε με τ΄ άλογο καβάλα
δυο ρόδα της εζήτησε και τέσσερα του δίνει.
Αυτός βγαίνει και την κερνάει διαμάντι δαχτυλίδι
Η μάνα την αγνάντευε από το παραθύρι.

- Έννοια σου κόρη μ’, έννοια σου, με τις δουλειές που κάνεις.
Βράδυ να’ ρθουν τα’ αδέρφια σου εγώ θα μαρτυρήσω.
Βράδυ ήρθαν τ’ αδέρφια της κι η μάνα μαρτυράει.

- Παιδιά, έχετε μιαν αδερφή κι αυτή είναι γελασμένη,
παιδί του ρήγα πέρασε με τ’ άλογο καβάλα.
Δυο ρόδα της εζήτησε και τέσσερα του δίνει.
Κι αυτός βγάνει και την κερνάει διαμάντι δαχτυλίδι.

το πρωτακούσαμε από τις κυράδες της ΑΝΩ ΔΕΡΟΠΟΛΗΣ το ξανασυναντάμε εδώ στη συλλογή του ΝΙΚΟΛΑΟΥ ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ "ΒΟΡΕΙΟΣ ΗΠΕΙΡΟΣ, ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ ΚΑΙ ΧΟΡΟΙ". ρηγάδες κι ρόδα προσδίδουν παλαιότητα και ομορφιά στην ποιητική του. "ΑΠΕΙΡΟΣ", ΑΡΧΕΙΟ ΠΟΛΥΦΩΝΙΚΟΥ ΤΡΑΓΟΥΔΙΟΥ.

ΜΙΑ ΚΟΡΗ ΡΟΔΑ ΜΑΖΕΥΕ


Μια κόρη ρόδα μάζευε, σ’ ωραίο περιβόλι.
Ο γιος του ρήγα πέρασε με τ΄ άλογο καβάλα
δυο ρόδα της εζήτησε και τέσσερα του δίνει.
Αυτός βγαίνει και την κερνάει διαμάντι δαχτυλίδι
Η μάνα την αγνάντευε από το παραθύρι.

- Έννοια σου κόρη μ’, έννοια σου, με τις δουλειές που κάνεις.
Βράδυ να’ ρθουν τα’ αδέρφια σου εγώ θα μαρτυρήσω.
Βράδυ ήρθαν τ’ αδέρφια της κι η μάνα μαρτυράει.

- Παιδιά, έχετε μιαν αδερφή κι αυτή είναι γελασμένη,
παιδί του ρήγα πέρασε με τ’ άλογο καβάλα.
Δυο ρόδα της εζήτησε και τέσσερα του δίνει.
Κι αυτός βγάνει και την κερνάει διαμάντι δαχτυλίδι.

μέσα μας ο έρωτας έχει συχνά χρώμα και γεύση ρόδου. κι οι ροδιές και τα ρόδα απαντούν και στα ονόματα και στα τραγούδια μας και σαν πλουμίσματα στις γυναικείς φορεσιές. όντας ένας κρίκος σε μια γενιά με ροδούλα και ρόη και καλιρρόη πίσω του, τα τραγούδια με ρόδα με συγκινούν. κι ο πατρικός κήπος - τέτοια εποχή μέσα στην ομίχλη- γεμάτος με άγρια ρόδα... τούτο το τραγούδι το πρωτακούσαμε από τις κυράδες της Άνω Δερόπολης. οι στίχοι του και οι αναφορές τους υποδηλώνουν την παλαιότατη καταγωγή. έτσι το συναντήσαμε στη συλλογή του ΝΙΚΟΛΑΟΥ ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ "ΒΟΡΕΙΟΣ ΗΠΕΙΡΟΣ, ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ & ΧΟΡΟΙ". "ΑΠΕΙΡΟΣ", ΑΡΧΕΙΟ ΠΟΛΥΦΩΝΙΚΟΥ ΤΡΑΓΟΥΔΙΟΥ

ΝΑΕΙΧΟΥΝ ΝΕΡΑΝΤΣΙ ΝΑΡΡΙΧΝΑ


Νάειχουν νεράντσι νάριχνα στο πέρα παραθύρι,
Να τσάκιζα το μαστραπά π’ έχει το καρυοφύλλι!
Κι ο μαστραπάς ραγίστηκε, το καρυοφύλλι ‘χύθει…
Έσεν’ το λέω. Αγάπη μου, που είσαι στο παραθύρι:
“Το μαντηλάκι που κεντάς εμένα να το δώκεις!”
Στα γόνατα του το ‘ριξε, στα χέρια το ξετάζει:
- «Για πες μου, μαντηλάκι μου, πως μ’ αγαπάει η κυρά σου;»
- «πώς τρέμ’ η βέργα στο νερό τρέμει το καρυοφύλλι,
Έτσι τρέμ’ η καρδούλα της για σέν’ το τζοβαΐρι!»

παραλλαγή γνωστού πολυφωνικού τραγουδιού της αγάπης από τον ακριτικό Τσαμαντά, χωριό στη Μουργκάνα και στη γραμμή των συνόρων. από τη συλλογή του ΝΙΤΣΟΥ "ΤΣΑΜΑΝΤΑΣ ΘΕΣΠΡΩΤΙΑΣ". "ΑΠΕΙΡΟΣ", ΑΡΧΕΙΟ ΠΟΛΥΦΩΝΙΚΟΥ ΤΡΑΓΟΥΔΙΟΥ.

ΑΛΦΑ ? ΒΗΤΑ


Άλφα βη-μαύρα μου μάτια,
άλφα-Βήτα μου, η μεγάλη.
Άλφα-Βήτα μου, η μεγάλη,
στου τον κόσμο δεν είν’ άλλη.
Βήτα βά- μαύρα μου μάτια
βήτα βάζεις με το νου σου.
Βήτα βάζεις με το νου σου
και με τους συλλογισμούς σου.
Γάμα, γρα- μαύρα μου μάτια
γάμα, γράψε με ’να γράμμα.
Γάμα, γράψε με ’να γράμμα,
για να περπατούμ’ αντάμα.
Δέλτα, δε- μαύρα μου μάτια
δέλτα δε σου φανερώνω.
Δέλτα δε σου φανερώνω
της καρδούλας μου τον πόνο.
Έψιλον, μαύρα μου μάτια
έψιλον ψηλή κυρά μου.
Έψιλον ψηλή κυρά μου
σ’ έχω μέσα στην καρδιά μου.
Ζήτα, ζει-- μαύρα μου μάτια
ζήτα ζεις και βασιλεύεις.
Ζήτα ζεις και βασιλεύεις.
και τον κόσμο κυριεύεις
Για τα δυο σου μαύρα φρύδια.
Ήτα, εί- μαύρα μου μάτια
ήτα, είσαι σαν το χιόνι.
Ήτα, είσαι σαν το χιόνι
παχουλή σαν το λεϊμόνι
Θήτα θέ- μαύρα μου μάτια
θήτα θέλω να σε πάρω.
Θήτα θέλω να σε πάρω
με παπά και με κουμπάρο

Μέγαρο μουσικής ‘93/ Γεουργουτσάτες + Κτίσματα

το Αλφάβητο της αγάπης όποως τραγουδιέται πολυφωνικά σε απομαγνητοφώνηση που πραγματοποίησε η "ΑΠΕΙΡΟΣ" στο πλαίσιο του προγράμματος "ΑΡΧΕΙΟ ΠΟΛΥΦΩΝΙΚΟΥ ΤΡΑΓΟΥΔΙΟΥ"

ΣΑΡΑΝΤΑ ΠΕΝΤΕ ΚΥΡΙΑΚΕΣ

Σαράντα πέντε Κυριακές κι εξήντα δυο Δευτέρες
δεν είδα την αγάπη μου.
Δεν είδα την αγάπη μου, εκείνη π’ αγαπούσα.
Μια Κυριακίτσα το πρωί την είδα στολισμένη,
και στο χορό που χόρευε
Και στο χορό που χόρευε με τ’ άλλα κορίτσια
μ’ ένα μαντίλι στο λαιμό,
μ’ ένα μαντίλι στο λαιμό, με τέσσερα στα χέρια
και με το μάτι της πατώ
Και με το μάτι της πατώ και με τα χείλ’ τ’ς λέω:
Που ήσουν εψές, που ήσουν προψές.
Που ήσουν εψές, που ήσουν προψές, το που θαλά είσαι βράδυ;
- Εψές ήμουν στην μάνα μου.
-(ν)Εψές ήμουν στην μάνα μου, προψές στην αδερφή μου
κι απόψε θαειμαστε τα δυο,
κι απόψε θαειμαστε τα δυο, ώσπου να δώκ’ ο ήλιος».
κι απόψε θαειμαστε τα δυο.

από τη συλλογή του ΥΦΑΝΤΗ "ΠΩΓΩΝΙΣΙΟΣ ΓΑΜΟΣ"

Ο ΕΠΙΔΕΞΙΟΣ ΕΡΑΣΤΗΣ


Το παλικάρι το καλό παράκαιρα γεράζει
γιατ’ αγαπάει τες όμορφες κι αυτές τες μαυρομάτες
Η αγάπη θέλει φρόνηση, θέλει ταπεινοσύνη,
Θέλει λαγού περπατησιά κι αϊτού γρηγοροσύνη.
Όντας διαβαίνει με πολλούς να κάνει πως δεν γλέπει,
κι όντας διαβαίνει μοναχός γλυκό φιλί ν’ αρπάζει,
και να ρωτάει πως απερνάει και να τον ερωτούνε,
κι όταν του λεν πως πόρεψες, να λέει της αγάπης,
«καλοπερνώ όντας έρχομαι, κακοπερνώ όντας φεύγω.»

να κι ένα τραγούδι διδακτικό για τους άξιους εραστές! με στίχους θυμόσοφους,,, από τη συλλογή του ΑΡΑΒΑΝΤΙΝΟΥ- τέλη του 19ου αιώνα όλα τούτα... "η αγάπη θέλει λαγού περπατησιά, αετού γρηγοροσύνη"... ο προτελευταίος στίχος θα μπορούσε να είναι και τελευταίος και η ερώτηση "πως απόρεψες" να είχε για απάντηση απλά και μόνο "της αγάπης"...

ΞΕΡΩ ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ ΘΑΛΑΣΣΑ

Ξέρω τραγούδια θάλασσα και τον έχω διαλέγω,
η αγάπη μου δεν είναι εδώ, τα θέλω και τα ‘λέγω.
Αγάπη που είχα και έχασα, από την ανεγνωμιά μου,
τώρα την βλέπω σ’ άλλονε και καίγεται η καρδιά μου.
Αγνάντεψα την θάλασσα και βλέπω ένα νησάκι,
και βλέπω την αγάπη μου, μ’ ένα πουκαμισάκι.
Πήρα την κάπα και έπεσα, να την αλησμονήσω,
και ο πόνος της δεν μ’ άφησε, το μάτι μου να κλείσω.
Όσα κλείδια ‘χει ο νταρσανάς, όλα να τα τσακίσω,
για της αγάπης τον καημό, το αίμα μου να χύσω.
Κάλλια να ‘δω το αίμα μου, στην γης να κοκκινήσει,
πέρι να ‘δω τα μάτια της, άλλος να τα φιλήσει.

ένα όμορφο πολυφωνικό τραγούδι της αγάπης από το Ζάβροχο Πωγωνίου και από επιτόπια καταγραφή που πραγματοποίησε εκεί ο ΛΑΜΠΡΟΣ ΛΙΑΒΑΣ το 1991. τις ηχογραφήσεις του μας τις δώρησε χρόνια μετά, ακριβό ενθύμιο φιλίας!

ΕΧΑΡΑΞΕ Η ΑΝΑΤΟΛΗ



Εχάραξε η ανατολή, Μπιρμπίλι Μπιρμπίλι
κι η πούλια πάει γιόμα, μόσχος και καριοφύλλι.
Παίρνώ και εγώ τον μαύρο μου, Μπιρμπίλι Μπιρμπίλι
και πάω να τον ποτίσω, μόσχος και καριοφύλλι.
Βρίσκω την κόρη που αγαπώ, Μπιρμπίλι Μπιρμπίλι (δις)
στη βρύση όπου πλένει, μόσχος και καριοφύλλι
λίγο νερό της ζήτησα, Μπιρμπίλι Μπιρμπίλι (δις)
στον μαύρο μου να δώσω, μόσχος και καριοφύλλι

ένα από τα τραγούδια που πρωτακούσαμε με τους γέρους Πολυτσανίτες στην πρώτη μας εκδήλωση, το 1998 στο Πολύδροσο Θεσπρωτίας. το ξανακούσαμε από τον ίδιο όμιλο το 2001 στο Δολό. τούτη η καταγραφή του προέρχεται από τη συλλογή των ΦΩΤΙΟΥ, ΛΥΤΗ "ΔΗΜΟΤΙΚΑ ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ ΒΟΡΕΙΟΥ ΗΠΕΙΡΟΥ". "ΑΠΕΙΡΟΣ", ΑΡΧΕΙΟ ΠΟΛΥΦΩΝΙΚΟΥ ΤΡΑΓΟΥΔΙΟΥ.

Ο ΜΕΝΟΥΣΗΣ (Ειδικός χορός)


Ο Μενούσης, ο Μπιρμπίλης κι ο Ρεσούλ αγάς,
στο κρασοπουλειό πήγαιναν, για να φαν’, να πιουν.
Κει που τρώγαν, κει που πίναν και γλένταγαν,
κάτι πέσαν σε κουβέντα για τις έμορφες.
- Έμορφη γυναίκα πο’ ‘χεις, βρε Μενούσ’ αγά!
- Που την είδες και την ξέρεις και τη μολογάς;
- Ψες την είδα στο πηγάδι πο’ ‘παιρνε νερό,
και της ζήτησα λιγάκι μόδωκε να πιω,
της έδωσα το μαντήλι και μου το ‘πλυνε
και της είπα και δυο λόγια και τα δέχτηκε.
- Σαν την είδες και την ξέρεις, τι ρούχα φορεί;
- Άσπρο φερεντζέ φορούσε και χρυσό σταυρό
και μεταξωτό μαντίλι, γύρω στο λαιμό.

Κι ο Μενούσης μεθυσμένος, πάει την έσφαξε,
το πρωί ξεμεθυσμένος, πάει την έκλαιγε.
- Σήκου, ρούσα, σήκου τζήκω μ’ σήκου, νεραντζιά.
Σήκου, ντύσου και αρματώσου κι έμπα στο χορό,
να σε ιδούν τα παλικάρια, να μαραίνονται,
να σε ιδώ κι εγώ ο καημένος να σε χαίρομαι.

ο πολυτραγουδισμένος "Μενούσης" από τη συλλογή του ΧΡΗΣΤΟΥ ΜΑΤΣΙΑ από τα Κτίσματα Πωγωνίου. τζήκω ποιος κέρει τι σημαίνει;